Filmy \ Ogniomistrz Kaleń

Wbrew temu, co sugerowali niektórzy recenzenci, poetyka „Ogniomistrza Kalenia” w założeniu nie miała nic wspólnego z westernem. Tak jak nic z nim wspólnego nie miała książka Jana Gerharda „Łuna w Bieszczadach”. Jeśli już szukać jakichś wzorów, to najbliższa byłaby tu klasyka radziecka. Chcieliśmy pokazać bohatera w mundurze z ostatniej wojny, uformowanego w Ludowym Wojsku Polskim. Kaleń (…) pojawił się na naszych ekranach jako jeden z pierwszych ludowych bohaterów. Tym większą satysfakcją dla nas był sukces filmu u publiczności.

Mówią Ewa i Czesław Petelscy, notował Cz. Dondziłło, „Film”, 1974, nr 18, s. 12.

Oprócz grupy aktorów mieliśmy stale do statystowania kompanię wojska z jednostki w Rzeszowie. A w ogóle to musimy powiedzieć, że bez udziału wojska nie można by zrealizować tego filmu. Jeszcze raz pragnę przekazać za pośrednictwem „Nowin” serdeczne podziękowania żołnierzom i dowództwu jednostki rzeszowskiej WP za tę ofiarną pomoc.
Petelscy o Ogniomistrzu Kaleniu, rozmawiał Tadeusz Pajda, „Nowiny Rzeszowskie”, 1961, nr 243, s. 3.

– Czy film rzeczywiście był kręcony w Bieszczadach?
– Oczywiście. Chcieliśmy przecież oddać prawdziwą barwę tamtego czasu (…). Zresztą każdy uważny widz, który zna tamte okolice, bez trudu rozpozna rynek w Baligrodzie, stację w Zagórzu czy teren dawnego pola minowego pod Smolnikiem w powiecie sanockim.
Petelscy o Ogniomistrzu Kaleniu, rozmawiał Tadeusz Pajda, „Nowiny Rzeszowskie”, 1961, nr 243, s. 3.

Bazą ekipy filmowej jest Baligród, odległy od Rzeszowa o 150 kilometrów a od Warszawy (utrudniło to zaangażowanie aktorów stołecznych) 550 kilometrów. Codziennie o świcie Lubliny i Stary wiozą realizatorów, aktorów i sprzęt do miejsc, gdzie odbywają się zdjęcia. Raz będzie to dworzec kolejowy w Zagórzu, to znów bród na rzece Hoczewce, czy zagubiona w masywie Chryszczatej leśna droga. Warunki pracy są trudne. Nierzadko zdarza się, że personel techniczny musi na własnych plecach transportować sprzęt w uciążliwym górskim terenie. Niełatwe życie ma kierownik produkcji, Stanisław Adler, od którego przede wszystkim zależy, czy zdjęcia odbędą się zgodnie z harmonogramem i czy członkowie ekipy będą mieli co jeść. A zdarzyło się ostatnio, że filmowcy byli przez kilka dni odcięci od świata, bo wezbrane wody Hoczewki zalały szosę, która na pewnym odcinku biegnie po prostu korytem rzeki. Warunki zakwaterowania są też raczej spartańskie (jest światło elektryczne, ale brak wodociągów i kanalizacji). Mimo to nastrój w ekipie panuje dobry i realizacja przebiega bez większych zakłóceń.

Bohdan Ziółkowski, Wojna w Bieszczadach. Reportaż z realizacji filmu „Ogniomistrz Kaleń”, „Film”, 1960, nr 50, s. 11.

W filmie, podobnie jak i w książce, występują dobrzy Polacy, źli Polacy i źli Ukraińcy. W pewnym momencie pada na ekranie kwestia: banderowcy, winowcy, enzeetowcy i kto wie jeszcze jaka swołocz przyczaiła się w tym rejonie.

Andrzej Potocki, Dzikie pola socjalizmu czyli kowbojskie Bieszczady, Rzeszów, Carpathia, 2015, s. 155.

Sceny batalistyczne nakręcane są przy pomocy jednostek wojskowych, zaś sceny z uchodźcami i inne z miejscową ludnością, wśród której znajduje się wielu, którzy na własnej „skórze” przeszli te groźne dni buntów nacjonalistycznych band UPA.

Jerzy Jawczak, Ogniomistrz Kaleń, Nowiny Rzeszowskie, 1960, nr 280, s. 4.